Ғаламтор ақтарып отырып «Бөліп ал да билей бер» сөзіне көзім түсті. Бұрыннан жүрген бір ойды қағаз бетіне түсіруге себепкер болды.
Разделяй и властвуй (лат. divide et impera) — принцип государственной власти, к которому часто прибегают правительства государств, состоящих из разнородных частей, и согласно которому лучший метод управления таким государством — разжигание и использование вражды между его частями.
В более широком смысле — тактика (чаще скрытая) создания, усиления и использования противоречий, различий или разногласий между двумя или более сторонами для контроля над ними. Нередко используется более слабым меньшинством для управления большинством.
В политике и социологии, разделяй и властвуй — стратегия получения и поддержания власти, путём разделения большой концентрации власти на группы, которые индивидуально имеют меньше власти. Чаще всего маленьким группам власти препятствуют соединиться и стать более мощными, так как обычно труднее разбить уже существующие структуры власти. Эффективное использование этой техники позволяет небольшими силами управлять теми, кто вместе имеет большую власть (или имел бы большую власть, если они могли бы объединяться).
Такая техника требует большого количества навыка и политического изящества, так же как хорошего понимания политической науки, истории и психологии. «Разделяй и властвуй» работает, только если объекты этой техники согласны с ней (например, потому что это ведёт к их личному преимуществу). Это работает лучше всего в обществах, где существовало жестокое соревнование между благородными семьями, кланами или социальными классами до того, как повелитель вступал во владение.
Типичные элементы техники
• создание или, по крайней мере, не предотвращение мелкой вражды среди меньших игроков. Такая вражда истощает ресурсы и предотвращает союзы, которые могли бы бросить вызов повелителям;
• помощь тем, кто желает сотрудничать с повелителем, часто за счёт непослушных местных правителей;
• создание недоверия и вражды между местными правителями;
• одобрение расходов на излишества (например, эффектные дворцы), чтобы оставлять недостаточно средств для политического маневрирования и войн.
Примеры в истории
Стратегия с большим эффектом использовалась правителями обширных империй, включая Британскую и Римскую, которые заставляли враждовать одно племя с другим, чтобы поддержать контроль над их территориями, используя минимальные силы. Принцип Разделяй и властвуй играл очень важную роль, когда Индия была частью Британской империи. Британцы использовали эту стратегию, чтобы получить контроль над большой территорией Индии, покорив ее людей, разделённых по религии, языку, кастам и т. д., и установили контроль над мелкими государствами в Индии по частям.
Қазақ тарихынан білетініміз:
Ру мен жүзге бөліндік (қан араласпауда жақсы қызмет жасаған бұл бөліну бір ұлттың қырық тарамға бөлінуіне себепкер)
Бір қазақта бір кезеңде бәленбай хан («Үркер» романын оқыған сайын ішім удай ашиды. «Үр, ит!» деп айтақтаған сырт елдің жетегіне еріп кетті хандар, 20 кез мата үшін бодан болған сұлтандар)
Соның салдарынан орысқа қосылуды жақтайтындар мен жақтамайтындар болып бөліндік.
Орыстар келіп болыстарға бөлді. (Ханы қарашаның қамын жемейтін, қарашасы ханға сенбейтін зар заман орнады. Орысқа сол сенімсіздік керек-ақ еді).
Соның салдарынан оқығандар мен оқымағандар, патша әскеріне қосылатындар мен қосылмайтындар («Сар қазақ» романын оқыған сайын опынамын, алауыздық патша әскерін қазақ жеріне енгізді), ақтар мен қызылдар, байлар мен кедейлер, халық жаулары мен большевиктер…
Сосын жетпіс жыл бір идея, бір отан, бір саясат, бір тағдыр ұранымен дуаланып, еш қарсылықсыз берілдік…
Бір кезде қалғып бара жатқан сана селк ете қалды. Ояндық. (Менің жынды басымда оянбас едік деген күдік бар. Мұхиттың ар жағына кеңестік кеңістіктің ыдырауы қажет болды. Ояндық).
Бөліну қайта басталды.
Кеңестің шоқпарлары мен тәуелсіздіктің сардарлары.
Тәуелсіздік.
Енді:
Таза тілді қазақтар мен шала тілді қазақтар
Қала қазақтары мен дала қазақтары
«Оралмандар» мен қазақтар
Шымкенттіктер мен басқа қазақтар
Батыста Адай қазақтар, Оңтүстікте өзбек қазақтар, Солтүстік пен Шығыста орыс қазақтар
«Арзымайды» дейтін қазақтар мен «бедіре» дейтін қазақтар
Мерекелерді тойлайтын қазақтар мен тойламайтын қазақтар
Сақалды қазақтар мен көсе қазақтар
Орамалды қазақтар мен жалаңбас қазақтар
Әруаққа сенетін қазақтар мен Аллаға сенетін қазақтар
Той жасайтын қазақтар мен той жасамайтын қазақтар
Несие алатын қазақтар мен несие алмайтын қазақтар
«Гламур» қазақтар мен «мамбет» қазақтар
«Фирмач» әнші қазақтар мен «тойский» әнші қазақтар
Қ.Түнтековты жақтайтын қазақтар мен Қ.Түнтековты жақтамайтын қазақтар…
Баяғы баяғы ма… Үш жүз бен қырық руға бөлінетін едік… Енді әр ру сан бөлінеді… Ел басына күн туса жиыла ма?